|
GETUIGENISSEN
|
|
In de vroege ochtend van zaterdag 2 september 1944, toen de geallieerde legers reeds op meerdere plaatsen de Belgische grens hadden overschreden, begon in de gevangenis van Sint Gillis een tragedie die in de herinnering zal blijven voortleven als …
De geschiedenis van de Spooktrein
Zaterdag 2 september 1944. In de gevangenis van Sint-Gillis verblijven nog ‘n 1400 politieke gevangenen in afwachting van hun overbrenging naar een concentratiekamp in Duitsland. De overgrote meerderheid van hun zijn Belgen.
In het holst van de nacht, omstreeks 4 uur, worden de gevangenen plots gewekt met de roep “Fertig machen !”. Zij worden verzameld op de binnenkoer van de gevangenis waar zij elk twee pakjes krijgen van het Rode Kruis. Om 6u00 worden zij in gesloten vrachtwagens ‘geladen’ en naar het zuidstation overgebracht. Om 8u00 mogen de gevangenen van de vrachtwagens stappen. Tussen een haag van slordig uitgedoste Duitse soldaten stappen zij in rijen van vier het station binnen. Met groepen van 70 tot 80 personen worden zij in “beestenwagons” geladen, mannen en vrouwen afzonderlijk. Omwille van de ‘overbezetting’, moet de overgrote meerderheid van de gevangenen blijven rechtstaan. In de wagons is geen enkele sanitaire voorziening. Het “konvooi” wordt bewaakt door gewapende manschappen en mitrailleurs die op het perron opgesteld staan. 8u30 is het voorziene uur van vertrek. Maar er komt geen locomotief opdagen. Om 10u00 worden de wagondeuren en venstertjes met prikkeldraad versperd. Op het perron staan de SS’ers. Nog steeds geen locomotief te bespeuren. Om 14u00 mogen ziekenverzorgsters soep uitdelen aan de gevangenen.
Het is een snikhete dag. Gebrek aan licht en lucht in de hermetisch afgesloten, overvolle wagons en de dorst die begint te kwellen, zijn de oorzaak dat binnen de kortste tijd een gespannen sfeer onstaat tussen de gevangenen.
Met meer dan 8 uur vertraging zet de trein zich te 17u00 eindelijk in beweging. Snelheid 4 km per uur ! De door de Duitsers opgevorderde machinist Verheggen en de stoker Pochet doen al het mogelijke om de rit te vertragen en aldus te verhinderen dat het ’convoi’ ter bestemming zou komen. Om de haverklap wordt er halte gehouden. Telkens zet de trein zich met een bruuske schok in beweging. De machinist tracht aldus de koppelingen met de wagens te breken.
Bij valavond komt het konvooi aan te Vilvoorde. In de nacht houdt de trein stil in het station van Mechelen. Na een kort oponthoud wordt de rit hernomen. De trein neemt een brede bocht naar rechts en belandt aldus op een spoor dat leidt naar het rangeerstation van Muizen en duidelijk niet open is voor personenvervoer. Hier komt de trein definitief tot stilstand. Vanaf dit moment is het ’konvooi’ spoorloos en bestaat dus niet meer. Vandaar de naam “Spooktrein”. De SS’ers die er zich van bewust worden dat zij het konvooi niet meer ter bestemming kunnen brengen, overwegen de trein te mitrailleren en aldus alle gevangenen om te brengen.
Ondertussen zijn op zondag 3 september 1944 vanaf 2u00 in de morgen, onderhandelingen begonnen tussen vertegenwoordigers van het Internationale Rode Kruis en het Duitse Militair Bestuur van België. De SS-generaal Jungklaus, onder druk van de omstandigheden, stemt er mee in het bevel te geven om alle politiek gevangenen vrij te laten. Pas om 9u00 echter, bereikt het bericht van de vrijlating, het konvooi. De trein vertrekt, maar ditmaal in omgekeerde richting, terug naar Brussel waar hij, met de gevangenen en hun bewakers na een half uur rijden aankomt in het rangeerstation “Klein Eiland”. De afstand van 40 kilometer, die bij de heenreis werd afgelegd in 10 uur, wordt nu afgelegd in slechts 30 minuten. De gevangenen mogen de wagons verlaten. Velen van hen, vooral zij die omwille van een lang verblijf in de gevangenis van Sint Gillis of tijdens gewelddadige ondervraging door de Gestapo in de Louisalaan reeds erg verzwakt of toegetakeld, vallen nu totaal uitgeput neer op het perron.
Geen enkele gevangene mag nochtans het perron verlaten. Zij staan nog steeds onder strenge bewaking van de SS. Velen zien hier voor het eerst sinds hun gevangenneming hun medegevangengenomen familieleden weer. Meerderen storen zich niet aan de bewakers en verlaten stiekem het perron.
Eindelijk om 14u00 worden de gevangenen van de “Spooktrein” vrijgelaten. Tussen hen bevinden zich 13 gijzelaars van Meensel-Kiezegem. Dankzij het vastberaden en moedig optreden van de treinmachinist, L. Verheggen, die op eigen levensgevaar, onder de ogen van zijn bewakers, de trein heeft gesaboteerd, ontsnappen zij allen aan een gruwelijke dood die hen wachtte in het concentratiekamp van Neuengamme.
Brussel is op dat moment nog niet bevrijd. De koepel van het Justitiepaleis staat in brand. Ongeordend, doch gevaarlijk bewapende en plunderende Duitse soldaten ontvluchten de stad. Zij trekken met alle vervoermiddelen die hen nog resten of die ze kunnen bemachtigen, richting Duitsland. De chaos is compleet. Diezelfde avond van de 3e september 1944 zullen de Gealieerde Strijdkrachten als de langverwachte ‘Bevrijders’ onze hoofdstad binnentrekken.
Twee van de 13 bevrijde gijzelaars van Meensel-Kiezegem vatten onmiddellijk na hun vrijlating de weg aan naar huis. Samen met de terugtrekkende Duitse soldaten komen zij in de voormiddag van 4 september weer thuis. De 11 anderen zullen een paar dagen later samen met de bevrijders naar hun dorp terugkeren.
|
|
Dit is één van de wagens van “de Spooktrein” die als laatste convooi op 2 september 1944 uit Brussel vertrok met 1500 gevangenen (waarbij 13 van Meensel-Kiezegem) met bestemming Neuengamme. Mede omwille van ‘sabotage’ door machinist Verheggen en onderhandelingen met SS-er Jungclaus, bereikte deze trein zijn bestemming niet en keerde terug naar Brussel waar de gevangenen op 3 september werden vrijgelaten. Deze wagen werd als ‘souvenir’ overgebracht naar het voormalige kamp van Breendonk. |
